“Enformasyon bilgi değildir. Bilgi anlamdır. Anlam ise sadece durup düşünebilen insanın üretebileceği bir şeydir.”
Byung-Chul Han
Modernizmin kıskacında şekillenen dünya, iktidarların toplumlara karşı yürüttüğü savaş veya ötekilerin kendisi tarafından önceden simüle edilmiş irrasyonel bir görünümdür. Savaşlar artık metal silahlarla veya geliştirilmiş teknolojik araçlarla yürütülen bir olgu değildir. Savaş; kaos–düzen ikileminin bilinci sardığı her anda, bilince yüklenen bir enformasyon bombasıdır.
Özel savaş kavramı, toplumlar üzerinde işlenme biçimi itibariyle, İkinci Dünya Savaşı sonrası şekillenen iki kutuplu dünya düzeninde kapitalist emperyal blokun tüm dünya üzerinde yürüttüğü bir yöntemdir. 1949 yılında NATO’nun kuruluşu ve onun ardında gizli bir askeri yapılanma olan GLADIO’nun örgütlenmesiyle, kimi emperyal ulus-devletlerde de Gladio ile birlikte hareket eden askeri yapılar ortaya çıkmıştır.
İtalya’da doğrudan Gladio adıyla kurulan yapının benzerleri, Almanya’da TD BD / K-Bereich, Fransa’da Rose des Vents, Belçika’da SDRA8 & STC/Mob, Yunanistan’da LOK (darbelerde aktif rol) ve İngiltere’de MI6 koordinasyonu adıyla oluşturulmuştur. Türkiye’de ise bilindiği üzere aynı yapı Özel Harp Dairesi olarak kurulmuştur.
Bu yazıda esas olarak “psikolojik savaş” ve boyutları üzerinde duracağız. Çünkü dijitalleşen ve sanallaşan yeni dünyada özel savaş, doğrudan psikolojik savaş olarak derinleşmektedir. Egemenler (despotik–totaliter rejimler), artık toplumları fiziki bir kırımdan geçirmekten ziyade düşünsel ve bilinç düzeyinde bir kırımdan geçirmektedir. Onlar için iktidar, kontrol edilmiş ve üretilmiş bir tür yönelimselliktir.
Onlar için bilinci yok etmek, bedenleri yok etmekten çok daha kolay ve çok daha az maliyetlidir. M. Foucault’un modern iktidarların toplumu bir “disiplin toplumu” olarak tanımlaması ve bir “Panoptikon” yapısı kurduklarını belirtmesi bu açıdan anlamlıdır. Bu panoptik yapı; okullarda, kışlalarda, hastanelerde, hapishanelerde, fabrikalarda ve günümüz dünyasında tüm dijital ağlarda kendini üretmektedir. Foucault bu politik yapılanmayı “biyopolitika” olarak adlandırır: yaşamı oluşturan tüm kamusal alan biyolojik bir ağla sarılmıştır.
Bu ağ, birey ana rahminden düştüğü andan itibaren onu saran ve şekillendiren bir boyuta sahiptir. Gündelik yaşam alışkanlıklarımızdan, bizi diğerlerinden ayıran inançsal, ahlaksal, kültürel, düşünsel ve siyasal tüm bilinçsel yapılara kadar işleyen bir ağdır. Özel savaş kurumları tarafından önceden hazırlanmış bir toplum mühendisliği yöntemi ile tüm toplumu kontrol altında tutmak amacıyla işlenen bir rasyonalite söz konusudur.
Delphi Tapınağı’nın girişindeki “kendini bil” mottosu, insanın düşünce ve özgürlük serüveninin mihengi ve arayışı olmuştur. Bu arayış her çağda, her ekolde ve her ideolojik yönelimde yeniden şekillenmiş ve yeni yöntemlerle hakikat aranmıştır. Bu, en genel anlamıyla, insanın bilinçte olma halidir: olaylar ve olgular arasındaki bağları rasyonel bir düzlemde görebilmek, değerlerini belirleyebilmektir.
Küreselleşen ve ağların sıklaştığı, post-modern dünyamızda, bilgi yersiz-yurtsuz bir formda şekilleniyor. Bilincimizi saran ağların belli başlıklar altında kümeleyebiliriz: Sanal medya platformları, video içerikli platformlar ile haber ve dijital medya platformları.
Bu ağlar, küreselleşen ve dijitalleşen dünyanın kamusal alanını oluşturmaktadır. Buralarda öğreniyor, öğretiyor, deneyimliyor ve yaşıyoruz. Bilinç, bilgiyle yani anlamla özgürleşir. Anlam ise tefekkürle, zamansal ve içsel bir düşünümle açığa çıkar. Anlamın olmadığı yer ve form, metalaşmış ve kölece bir yaşama sürükler.
Dijital ağlarla örülü yeni dünyamızda bilgiye yani anlama erişim fazlasıyla kolaylaşmış durumda. Belki de insanlık tarihinde hiç olmadığı kadar özgürlüğe yakınız. Ancak özgürlük ve esaret yan yana yürüyen bir diyalektiktir. Bir yandan özgürlüğü ve anlamı yaşamla buluşturmak isterken, diğer yandan derin kölelik ve metalaşma hallerini topluma dayatır.
Post-modern dijital dünyada özel savaş konseptleri, artık çok daha ağırlıklı biçimde psikolojik savaş üzerinden yürütülmektedir. Bu psikolojik savaş, doğrudan bireylerin ve toplumların bilinçsel ve ruhsal gerçekliklerine sirayet etmesi için tasarlanmıştır.
Thomas Lemke’nin ifadesiyle: “İktidarlar hakikati ve bilgiyi üretir.” Yani olayların yalın hali değil; iktidarların dijital–kamusal ağlar üzerinden bu olayları topluma nasıl sunduğu hakikatin kendisine dönüşür. Böylece birey ve toplum ilk andan itibaren hakikatten kopuk bir bilgiyle karşılaşır.
Psikolojik savaşın en yoğun yürütüldüğü alan ise sosyal medya platformlarıdır. Çünkü bu platformların temel işleyişi ve algoritmik yapıları psikolojik savaş için fazlasıyla işlevseldir: yoğun ve kısa bilgi akışı, troll orduları, teyit edilmemiş verilerin hızla yayılması, kullanıcıların ilgi alanlarını toplayan algoritmalar… Tüm bunlar bilince ve bilinçdışına doğrudan baskı yapan bir yapı üretir. Enformasyonun sürekli bombardımanına maruz kalan bilincin özgürlüğü –kendini bilme ve anlam arayışı– giderek budanır.
Totaliter rejimlere karşı koymak, klasik savaş meydanında düşmanı yenmekten çok daha zordur. Çünkü dijital ağlarla sarılı dünyada bilinci parçalayan veya esir alan enformasyon bombaları her yerdedir. Belki de öz savunmanın en zayıf olduğu alan da burasıdır; çünkü tasarımcısı, adeta bir Matrix misali her yeri saran ve bir sonraki hamleyi bilen bir yapıdır.
Enformasyon bombalarıyla sarılı bu dijital dünyada bilincin öz savunması ancak “kendini bil” mottosuyla hareket edip bilincimizi özgürleştirerek mümkün olabilir. Bilginin anlam olması, Han’ın dediği gibi: “Anlam ise sadece durup düşünebilen insanın üretebileceği bir şeydir.”
Peki durmak, gerçekten mümkün mü?
Roj Karker
