Devletin ideolojik aygıtlarından biri olan eğitim sistemi, tarihsel süreç boyunca iktidarların kendi siyasal ideolojik hedeflerine uygun bir toplum inşasının aracı olmuştur. Ulus devletler eğitimin, amaçlarına hizmet edecek bireyleri yetiştirmenin en iyi araç olduğunu keşfettikten sonra bu alanı tekeline alarak eğitim politikalarını bu amaç doğrultusunda dizayn etmektedir. Dolayısıyla militarist, tekçi, cinsiyetçi politikalar ile çocukluğun ve toplumun politik inşa süreci eğitim aracılığıyla sürdürülmeye çalışılmaktadır.
En klasik tanımıyla 18 yaş altında her birey çocuk olarak tanımlanmaktadır. Ancak çocukluğu tanımlamak bir yaş aralığındaki insanları göstermekten daha politik zeminde tartışmayı gerektirir. Eğitim sistemi içerisinde çocukların kişilikleri, davranış özellikleri, dilleri, kültürleri, yaşamları, doğaları yok sayılmakta; farklılıklar eğitim politikaları ile eşitsizliği derinleştirme, ötekileştirme, ayrıştırma aracı olarak kullanılmaktadır. Mülteci olduğu için, anadilinde eğitim alamadığı için, kız çocuğu olduğu için, engelli olduğu için çocuklar şiddetin, ayrımcılığın açık hedefi haline gelmektedir.
Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren Türkiye’deki eğitim sisteminde “Tek dil, tek millet, tek bayrak” ideolojisi; çok dilli, çok kültürlü ve çok kimlikli toplumsal yapıyı bastırmış; eğitim sistemini bu baskının aracı haline getirmiştir. Kürt halkı başta olmak üzere, halkların anadilinde eğitim hakkı yok sayılmış, eğitim asimilasyoncu politikaların aracı olmuştur. Anadilinde eğitim hakkı, yalnızca pedagojik, bir talep değil; aynı zamanda halkların tarihsel direnişinin, kimliklerinin ve kolektif hafızalarının tanınması anlamına gelir. Bu hak, bu topraklarda yaşayan tüm halkların eşit yurttaşlık temelinde yaşamalarının koşuludur. Ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana uygulanan tekçi ulus-devlet politikaları, farklı dil, inanç ve kimlikleri bastırmış; “vatandaş Türkçe konuş” kampanyalarından bugünkü müfredat kurgusuna kadar uzanan bir asimilasyon politikası izlenmektedir.
Başta Kürt çocuklar olmak üzere, halklar kendi dillerinde eğitim alma hakkından yoksun bırakılarak eğitim sisteminin içerisinde yok sayılmaktadır. Bu durum, sadece pedagojik bir yaklaşım değil aynı zamanda halklar arası eşitsizliğin derinleşmesine ve kültürel soykırıma zemin hazırlayan bir devlet politikasıdır. Oysaki anadilinde eğitim hakkı olmadan demokratik eğitim olmaz. Demokratik eğitim olmadan halkların eşitliği ve barışı kurulamaz.
Müfredat başta olmak üzere eğitim politikalarının bir bütününde derinleştirilen cinsiyetçi yaklaşımlar ile geleneksel cinsiyet rolleri pekiştirilmektedir. Kadınlar ev içi alanda tariflendirilmekte, bakım sorumlulukları kadınların görevi olarak tanımlanmaktadır. Bu rollere uymayan, “makbul kadın” sınırlarına sığmayan her kadın şiddete uğrayabilir ve hatta katledilebilir öğretisi ile yetiştirilen bir erkek zihniyetini yaratmaya hizmet etmektedir. Dolayısıyla eğitim aracılığıyla kadınlık ve erkeklik yeniden inşa edilmektedir. Yaşamın her alanında kadınlara ve kız çocuklarına dönük şiddet, katliam, taciz, istismar artarken eğitim politikaları bu şiddeti meşrulaştıran bir anlayışla sürdürülmektedir. Kız çocukları istismarın ve şiddetin açık hedefi haline gelmekte, çocuk yaşta zorla evlilikler artmaktadır. Kız çocukları, siyasi iktidarın şiddet ve istismar faillerinin elini kolaylaştırıp cesaretlendiren yasal düzenlemeleri, cinsiyetçi eğitim politikaları ile eğitimin dışına itilmekte, toplumsal yaşamdan koparılarak güçsüzleştirilmekte, sömürüye, şiddete ve istismara açık hale getirilmektedir.
Müfredat, vakıf, dernek ve tarikatlarla yapılan proje/protokoller ve eğitim sisteminin bir bütününde sorgulamayan, eleştirmeyen, itaat eden bireyler yetiştirilmesi beklenmektedir. Eğitime ayrılmayan bütçenin savaş ve güvenlikçi politikalara ayrılması, ekonomik krizin her geçen gün derinleşmesi sonucu aileler eğitim masraflarını karşılayamamakta ve pek çok çocuk eğitim hakkına erişememekte, çalışmak zorunda bırakılmaktadır. Mesleki Eğitim Merkezleri (MESEM) aracılılığıyla çocukların işçileştirilmesi meşrulaştırılırken çocuklar iş cinayetlerinde devlet eliyle katledilmektedir.
Son dönem eğitim politikalarının bir kısmını dahi değerlendirdiğimizde diyebiliriz ki toplumda yaratılan eşitsizlikler çocukların dünyasında da derin bir biçimde yer bulmaktadır. Tekçiliğin, milliyetçiliğin, cinsiyetçiliğin her gün yeniden üretildiği eğitim sisteminde çocukluğun politik inşası ile toplum da dizayn edilmektedir. Dolayısıyla demokratik toplum inşası eğitim politikalarını değiştirmeyi de zorunlu kılmaktadır. Demokratik bir toplumda eğitim politikaları da çocuk haklarından, eşitlikten, özgürlükten ve barıştan yana olmak zorundadır. Eşit, özgür, demokratik bir toplum için özgür, eşit, anadilinde ve cinsiyet eşitliğinin esas alındığı bir eğitim politikası hayata geçirilmelidir.
Simge Yardım
