Kürdistan’daki doğa talanının özünde iki nedeni var; biri kâr elde etme hırsı, diğeri ise savaş kapsamında söz konusu coğrafyayı yaşanmaz hale getirme hedefidir. Diğer bütün izahlar bu gerçeklerin üzerini örtme veya bu talanı meşrulaştırma amaçlıdır.
Bugün dört bir yanda doğa, bu kapsamda yürütülen projelerle ağır tahribata uğratılıyor. Nehirler barajlarla tutsak edilirken, ormanlar kesiliyor, dağlar taş ocaklarının dinamitleriyle parçalanıyor. Munzur’un berrak sularından, Hasankeyf’in sulara gömülen taşlarına, Şırnak’ın motor sesleriyle yankılanan dağlarından, Amed’in delik deşik edilen yaylalarına kadar aynı tabloyla karşı karşıyayız. Doğa katlediliyor ve bunun bedelini insanlarla beraber tüm canlılar ödüyor.
Munzur Vadisi, 1500’den fazla bitki türüne ev sahipliği yapıyor ve bunların 43’ü dünyada yalnızca burada yetişiyor. Endemik bitkileri, yaban keçileri, boz ayıları ve onlarca kuş türüyle bölgenin en zengin ekosistemlerinden biri olan vadi, yıllardır baraj ve HES projeleriyle baskı altında. Oysa bir derenin kuruması yalnızca balıkların ölmesi, yok olması demek değildir; o dereden beslenen, o dereyle varlığını devam ettiren tüm canlı yaşam yok oluyor. Orada yaşayan insanların belleği ve kültürü de yok oluyor. Yani her müdahale zincirleme bir yok oluşu meydana getiriyor.
Hasankeyf’te yaşananlar bu gerçeğin en acı örneklerinden biridir. 12 bin yıllık insanlık tarihine tanıklık eden bu kadim kent, Dicle Nehri üzerine kurulan Ilısu Barajıyla birlikte tamamen sulara gömüldü. UNESCO’nun dünya mirası kriterlerinden en az dokuzunu karşılayan Hasankeyf, koruma altına alınacağına rant uğruna yok edildi. Alternatif yollar mümkünken böylesi bir yıkım ve yok oluş tercih edildi. Bu da devletin doğayı ve tarihi gözden çıkarmakta ne kadar tereddütsüz olduğunu gösteriyor. Bugün Hasankeyf sadece arşivlerde yaşıyor. Yok edilen, taş binalardan çok daha fazlası bir toplumun geçmişle olan bağları oldu. Elbette bu sadece sermeye ile izah edilemez, bunun tamamen Kürt halkını hafızasızlaştırma siyaseti kapsamında yapıldığı çok açık.
Şırnak’ta devam eden orman kesimleri de aynı zihniyetin güncel bir örneğini teşkil ediyor. Şırnak’ta yürütülen maden faaliyetleri doğayı ve yaşamı tehdit etmiyor, katlediyor. Son yıllarda hız kazanan taş ve kömür ocakları, bölgedeki dağların yapısını bozarken ormanlık alanları da yok ediyor. Resmi makamlar kesimlerin durdurulduğunu söylese de talan faaliyetleri aralıksız sürdürülüyor. İHD’nin ve çevre örgütlerinin raporlarına göre bölgede son yıllarda yüz binlerce ağaç kesildi. Bir ormanın yok edilmesi; erozyonun artması, su kaynaklarının kuruması, iklimin sertleşmesi ve köylünün geçim kaynaklarının tükenmesi anlamına geliyor. Şırnaklı köylüler odun ticaretinden değil, ormanların gölgesinde sürdürülen tarım ve hayvancılıktan geçim sağlıyordu. Orman kıyımıyla birlikte bu yaşam biçimi de ağır bir tehdit altına girdi.
Şimdi tüm bu uygulamalar neyle açıklanabilir? Açık ki bu bilinçli ve sistematik olarak yapılan bir kırımdır. Birçok yerde ormanlar askeri gerekçelerle, devlet eliyle yakılıyor, kesiliyor. Halk bilinçli bir şekilde yerinden ediliyor. Şimdi bunun güvenlikle ne alakası var, kim buna inanır. Dolayısıyla bu düşmanlığın en derin bir biçimidir. Çok iyi biliniyor ki doğasını kaybeden bir halk, kimliğini ve geleceğini de kaybeder. Böylece doğaya yapılan her müdahaleyle, her tahribatla orayı yaşanmaz hale getiriyor. Şimdiden bölgemizde gelişen kuraklık, su kaynaklarının tükenmesi, tarımda verimsizlik, biyoçeşitlilik kaybı sorunları çığ gibi büyüyor.
Öte yandan bütün bunlar kapitalist mantıkla yapılıyor. Kürdistan doğası sadece tahrip edilmiyor, aynı zamanda sömürülüyor, yağmalanıyor. Bir yandan yok edilirken, diğer yandan her şeyinden faydalanılıyor. Ve bunun adına ”kalkınma” denilip olağan karşılanıyor. Yani bunlar halkın ihtiyaçları kapsamında yapılmıyor. Zaten sorun, insan toplumunun zorunlu ihtiyaçları temelinde doğadan faydalanması sorunu değildir. Kapitalist mantığın, doğayı tüketilecek, kâr elde edilecek bir kaynak olarak görmesidir. Bunun sonucunda Munzur’da ekosistem yok edilmekte, Hasankeyf tarihle birlikte sulara gömülmekte, Şırnak’ta köylü kendi toprağında nefessiz bırakılmaktadır.
Halk olarak bize düşen de doğamızın sesi olmaktır. Ancak doğayı korumak da sadece bir karşı koyuşla değil, aynı zamanda bir alternatif yaratmakla mümkündür.
Demokratik bir toplumda doğa, devletin ve şirketlerin çıkarlarına göre değil, halkın ihtiyaçları ve ekolojik dengenin korunması temelinde ele alınır. Doğa, üzerinde baskı kurulacak bir alan değil birlikte yaşanılacak ortak bir yaşam olarak görülür. Bundan dolayı karar süreçlerinde sadece devlet ya da şirketler değil, o bölgede yaşayan halk söz ve irade sahibi olmalıdır. Demokratik toplumun ekolojik sorumluluğu yalnızca doğayı korumak değil, aynı zamanda onunla uyumlu bir yaşam kurmasıyla başlar. Enerji üretiminde devasa barajlar ve fosil yakıtlar yerine yerel, küçük ölçekli ve yenilenebilir kaynaklara yönelmek mümkündür. Tüketim kültürü yerine ihtiyaç temelli kültür, paylaşımcı anlayış, doğayla uyumlu toplumsal bir düzenin temelini oluşturur.
Toplum örgütlü bir şekilde doğaya sahip çıktığında, doğa da topluma yaşamı armağan eder. Bu nedenle ekoloji mücadelesi, aynı zamanda demokratik toplum mücadelesidir. Çünkü doğayı savunmak yaşamı savunmaktır. Eğer bu yıkımlara karşı sesimizi çıkarmazsak, bu yıkıcı sisteme dur demezsek yarın sadece kurumuş derelere, çıplak dağlara değil; aynı zamanda köksüz, belleksiz ve kimliksiz bir topluma uyanacağız.
Oysa halkın iradesine dayalı, demokratik ve ekolojik bir toplum mümkündür. Doğa bize çığlık çığlığa her gün şunu hatırlatıyor: Doğa talan edilemez, doğa yaşamdır. Doğa insanın varoluş zeminidir, doğa ölürse insan da ölür. Unutmayın, doğa sustuğunda hayat biter. Doğayı susturmayalım, hayatı bitirmeyelim; doğayı susturmak isteyenleri susturalım, hayatı bitirmek isteyen tek derdi kar olan yıkıcı sistemi bitirelim.
Hicran Öge
